در نظریه بازیها، صحبت از آنست که بسیاری از اوقات، تصمیمات ما تابعی از تصمیمات سایر افراد است.
ما تصمیم a را میگیریم، به آن دلیل که دیگری تصمیم b را گرفته و یا انتظار میرود که بگیرد، اگرنه ممکن بود طور دیگری رفتار میکردیم.
برای این موضوع، مثالهای فراوانی در زندگی روزمره و مسائل کسبوکار است. فرض کنید دو شرکت x و y ، هرکدام محصول تقریبا مشابهی تولید میکنند. قیمت محصول شرکت x برابر با ۱۰,۰۰۰ تومان و قیمت محصول شرکت y برابر با ۹,۸۰۰ تومان است.
حال شرکت x ، به دلیلی تصمیم میگیرد تا قیمت خود را تا رقم ۵,۰۰۰ تومان پایین بیآورد. اینجا شرکت y است که باید تصمیمی بگیرد که عوامل موثر بر آن تصمیم، فقط مسائل داخلی خودش نیست. باید تصمیم بگیرد با بالا نگهداشتن قیمت خود، بخش بزرگی از بازار را ازدست بدهد و یا با کاهش قیمت خود، همچنان در بازار بماند و رقابت کند.
اینجا شرکت y ، تصمیمی تابع از تصمیم شرکت x گرفت و رفتار سایر بازیگران اقتصادی برروی تصمیم او اثرگذار بودند.
این مثال سادهای از یک بازی است، که بازیگرانش شرکت x و y بودند و عملها، رفتار «تعیین قیمت» بازیگران است.
یک مثال معروف در نظریه بازیها، «معمای زندانی» است.
معمای زندانی
فرض کنید دونفر مظنون به ارتکاب جرمی توسط پلیس دستگیر میشوند. پلیس تک به تک آنها را بازجویی میکند.
اگر هرکدام از مظنونین به دیگری خیانت کند و آن دیگری سکوت کند، مظنونی که اعتراف کرده آزاد میشود و دیگری به سه سال حبس محکوم میشود.
اگر هردو بهیکدیگر خیانت کنند، هرکدامشان به دوسال حبس محکوم میشوند.
اگر هردو سکوت کنند، هرکدامشان به یکسال حبس محکوم میشوند.
| مظنون ۲ سکوت میکند | مظنون ۲ خیانت میکند | |
| مظنون ۱ سکوت میکند | یکسال حبس برای هردو | مظنون ۱ : سه سال حبس مظنون ۲ : آزاد |
| مظنون ۱ خیانت میکند | مظنون ۱ : آزاد مظنون ۲ : سه سال حبس | دوسال حبس برای هردو |
حال، هرکدام از مظنون با خودشان محاسبه میکنند :
اگر دیگری سکوت کند، من باید بین یکسال حبس ( سکوت کردن )، و آزاد شدن ( خیانت کردن ) انتخاب کنم که انتخابم آزاد شدن ( خیانت کردن ) است.
اگر دیگری خیانت کند، من باید بین سه سال حبس ( سکوت کردن ) و دوسال حبس ( خیانت کردن ) انتخاب کنم که انتخابم دوسال حبس ( خیانت کردن ) است.
درنتیجه، تصمیم میگیرد که خیانت کند، چرا که در هرحالتی، بهترین نتیجه را برایش دارد. هردو این انتخاب را میکنند، درنتیجه حکم دوسال حبس برای هردو صادر میشود.
البته دقت کنید، اگر آنها بهم اعتماد داشتند و از قبل باهم هماهنگی انجام میدادند، میتوانستند هردو سکوت کنند تا فقط یکسال حبس را تحمل کنند.
این نظریه بازیهاست که بررسی انگیزه و تمایلات افراد و انتخاب های آنها میپردازد و نتیجه تصمیم آنها را بررسی میکند.